Με τον όρο τρεις ιεράρχες αναφερόμαστε στους τρεις μεγάλους Αγίους και θεολόγους: τον Μέγα Βασίλειο, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Γρηγόριο τον θεολόγο. Από τα τέλη του 4ου αιώνα καθιερώθηκε να υπάρχει μια κοινή γιορτή και για τους τρεις στις 30 Ιανουαρίου κάθε έτους. Για την προσφορά τους στη θεολογία και ιδιαίτερα στην παιδεία ονομάστηκαν προστάτες των γραμμάτων. Και οι τρεις σπούδασαν πολλές επιστήμες.
Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία, νομική, ρητορική, μουσική, ιατρική. Ίδρυσε την περίφημη Βασιλειάδα ένα συγκρότημα από Νοσοκομείο, ορφανοτροφείο, γηροκομείο. Ο δρόμος για τις κοινωνικές διακρίσεις ήταν ανοικτός μπροστά του, όμως ο Βασίλειος ποθούσε κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο. Όπως ο ίδιος αναφέρει, διαβάζοντας το ευαγγέλιο διαπίστωσε ότι η ύψιστη μορφή τελειότητας είναι να μοιράσει κανείς τα υπάρχοντα του στους φτωχούς και να επιδοθεί στον αγώνα της ηθικής και πνευματικής προκοπής. Το 363 χειροτονείται πρεσβύτερος στην Καισάρεια και από τότε αρχίζει η δημόσια δράση του. Μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς και αγωνίστηκε κατά της πλεονεξίας.
Ο Γρηγόριος ο θεολόγος ή Ναζιανζηνός υπήρξε πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τον 4ο αιώνα. Πολέμησε τις αιρέσεις εναντίον της Αγίας Τριάδος γι’ αυτό ονομάστηκε και τριαδικός θεολόγος. Υπήρξε φίλος του Μ. Βασιλείου. Σπούδασε ρητορική και φιλοσοφία. Αγαπούσε την μοναχική ζωή και έζησε σαν ασκητής μαζί με τον Βασίλειο κάτι που είχαν υποσχεθεί ο ένας στον άλλον από την εποχή των σπουδών τους στην Αθήνα. Ήταν φύση ποιητική και ασκητική καθώς έγραψε πολλά ποιήματα.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρείται πως η γλώσσα του “έσταζε μέλι”. Διετέλεσε πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και αφιέρωσε την ζωή του στη φιλανθρωπία. Οργάνωνε καθημερινά συσσίτια για τους φτωχούς και απόρους. Κατά τον Χρυσόστομο η άγρια διαμάχη γύρω από το δικό μου και το δικό σου αποτελεί τη ρίζα όλων των κοινωνικών κακών που δηλητηριάζουν τη ζωή των ανθρώπων.
Οι τρεις Ιεράρχες τονίζουν στα κείμενα τους την αξία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Αποκαλούν την πόλη των Αθηνών «Χρυσή Αθήνα των Γραμμάτων». Συνδέουν τη χριστιανική σκέψη με την Ελληνική παιδεία. Η παιδεία είναι γι΄ αυτούς ένα είδος ποιμαντικής αγωγής. Παιδεία δεν είναι η «ξηρή πολυμάθεια» αλλά «ανατροφή μετ΄ ευλαβείας και μετάληψις αγιότητος». Συμφωνούν με τον Πλάτωνα ο οποίος είπε : Πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία ου σοφία φαίνεται. Το ζητούμενο σύμφωνα με τους τρεις ιεράρχες είναι να υπάρχει συνδυασμός παιδείας και εκπαίδευσης. Θέτουν ως στόχο την εν χριστώ μόρφωση αλλά αξιολογούν πολύ θετικά και την τεχνική εκπαίδευση. Η παιδεία πρέπει να εμπνέει ιδανικά και αξίες να στρέφει το βλέμμα του νέου σε υψηλά οράματα. Οι δάσκαλοι είναι σαν τους βαφείς που δίνουν στους νέους αξίες ανεξίτηλες από τη μικρή ηλικία. Όταν ο νέος από μικρός μάθει σ΄ αυτές τις αξίες δύσκολα τις αρνείται όταν ενηλικιωθεί. Επομένως οι βάσεις μπαίνουν από την πολύ μικρή ηλικία στον άνθρωπο. Και οι τρεις είχαν εξαιρετικές μητέρες. Τονίζουν ιδιαίτερα την μεγάλη αποστολή της γυναίκας-μητέρας και το χρέος που έχει απέναντι στα παιδιά της. Τονίζουν ότι η παιδεία είναι το πρώτο από τα αγαθά που έχουμε μετά την υγεία γιατί ανεβάζει τον άνθρωπο στο Θεό και σε υψηλά πνευματικά επίπεδα.
Ας τιμήσουμε λοιπόν και σήμερα αυτούς τους μεγάλους άνδρες προστάτες της παιδείας και των γραμμάτων ακολουθώντας το παράδειγμα τους και την αγάπη που έδειξαν προς τους νέους.
Π.Μ